“การปฏิบัติหน้าที่ราชการของ หน่วยงานราชการ ต้องเป็นไปตาม หลักนิติธรรม”
พ.อ.ชัชวาล ธรรมนิรัต
หลักนิติธรรม (The Rule of Law)
๑. รัฐธรรมนูญฯ พ.ศ.๒๕๕๐ บัญญัติให้การปฏิบัติหน้าที่ของ หน่วยงานของรัฐ ต้องเป็นไปตามหลักนิติธรรม (The Rule of Law)[1]
๒. หลักนิติธรรม(The Rule of Law) ได้แก่ การตรากฎหมาย กฎข้อบังคับต่าง ๆ ให้ทันสมัยและเป็นธรรม เป็นที่ยอมรับของสังคม และสังคมยินยอมพร้อมใจปฏิบัติตามกฎหมาย กฎข้อบังคับเหล่านั้น โดยถือว่าเป็นการปกครองภายใต้กฎหมายมิใช่ตามอำเภอใจ หรืออำนาจของตัวบุคคล[2]
๓. การปฏิบัติหน้าที่ราชการ หรือเรียกว่าการบริหารราชการแผ่นดิน ได้แก่
๓.๑ การกำหนดนโยบาย
๓.๒ การปฏิบัติตามนโยบายที่กำหนด
๓.๓ การบังคับให้เป็นไปตามที่กฎหมายกำหนด (Law enforcement) และ
๓.๔ การแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้า
หลักนิติธรรม(The Rule of Law) นำมาปรับใช้กับการปฏิบัติราชการได้ในกรณี ๓.๓ การบังคับให้เป็นไปตามกฎหมายกำหนด (Law enforcement)[3]
๔. ดังนั้นหน่วยงานราชการ จึงต้อง ปฏิบัติหน้าที่ราชการ ให้เป็นไปตามหลักนิติธรรม ด้วยการ
๔.๑ การตรากฎหมาย(โดยการเสนอร่างกฎหมาย) ออกกฎข้อบังคับ และแบบธรรมเนียม ให้ทันสมัยและเป็นธรรม เป็นที่ยอมรับของสังคม
๔.๒ ยึดหลักกฎหมายกฎข้อบังคับ และแบบธรรมเนียม โดยการ ใช้และแปลให้เป็นธรรม ถ้ากฎหมายหรือแบบธรรมเนียม มีช่องว่าง ต้อง ใช้ดุลพินิจให้เป็นธรรม
๔.๓ ถ้ามีกำลังพลละเมิดกฎหมายกฎข้อบังคับหรือแบบธรรมเนียม ต้องเข้าสู่กระบวนการตามที่กฎหมายกฎข้อบังคับ หรือแบบธรรมเนียมกำหนด โดยได้รับการปฏิบัติที่ยุติธรรมเสมอภาคกัน (มาตรฐานเดียวกัน)
๕. เมื่อ หน่วยงานราชการ กำหนด กฎระเบียบ ข้อบังคับ หรือประกาศใดๆแล้ว ต้องดำเนินการไปตามนั้น การใช้ดุลพินิจให้แตกต่างไปจากที่กำหนด เป็นการกระทำที่ไม่ชอบด้วยกฎหมาย โดยศาลปกครองสูงสุดได้วินิจฉัยเป็นหลักปฏิบัติราชการดังนี้
“หน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐจะต้องผูกพันกับหลักเกณฑ์หรือประกาศที่ตนเองกำหนดไว้ การใช้ดุลพินิจดำเนินการเป็นอย่างอื่นอันแตกต่างไปจากหลักเกณฑ์หรือประกาศที่กำหนดไว้ดังกล่าว ย่อมเป็นการกระทำที่ไม่ชอบด้วยกฎหมาย และเป็นการละเลยต่อหน้าที่ตามที่กฎหมายกำหนดให้ต้องปฏิบัติ”[4]
∞∞∞∞∞∞∞∞∞∞∞∞∞∞∞
[1] รัฐธรรมนูญฯ พ.ศ.๒๕๕๐ มาตรา ๓ วรรคสอง,๗๘(๔)(๖)
[2] ระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการสร้างระบบบริหารกิจการบ้านเมืองและสังคมที่ดี พ.ศ. ๒๕๔๒
[3] ดร.วิษณุ เครืองาม คำบรรยาย ประชุมทางวิชาการ “หลักนิติธรรมกับทหาร” วันที่ ๑๒ มิถุนายน ๒๕๕๑ ณ โรงแรมรามา การ์เด้นส์ กรุงเทพ ฯ
[4] คำวินิจฉัย ศาลปกครองสูงสุดที่ อ.๖๒/๒๕๔๗ หน้า ๒๘-๓๐ สรุป แนวทางการปฏิบัติราชการ จากคำวินิจฉัยของศาลปกครองสูงสุด เรื่อง การบริหารงานบุคคลภาครัฐ สำนักงานศาลปกครอง กันยายน ๒๕๕๐
